Anasayfa
ATATÜRK SOYADININ ÖYKÜSÜ
- Detaylar
- Kategori: Köşe Yazılarım
- Yayın tarihi: Perşembe, 01 Ekim 2020 21:05
- Yazar: alidokur
- Gösterim: 1362
Atatürk Soyadı’nın Öyküsü
Gazi Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadının verilmesi hakkında farklı görüşler ve anlatışlar vardır.
1934 yılında çıkartılan 2525 sayılı kanunla her Türk vatandaşının bir soyadı alması zorunlu kılındı. Soyadı kanunu yasalaştıktan sonra, Gazi Mustafa Kemal’e de bir soyadı arayışına geçildi.
Bu hususta “Gazi’nin Sofrası”ndaki ve Cumhuriyet Halk Partisi Meclis grubunda Gazi’ye uygun bir soyadı bulmak için dil ve tarihçilerin de katılması ile toplantılar yapılmış ve bazı isimler önerilmiştir. Tespit edilen isimler arasında” Etel, Etil, Etealp, Korkut, Araz, Ulaş, Yazır, Çoğaş, Salır,Ergin Tokuş, Beşe…” vardır. Bu isimler Atatürk’e arz edilmiş ve Atatürk’ün “ bir de arkadaşlar, ne buyururlar, bakalım denilerek ikinci bir görüşmeye bırakılmıştır. Çankaya’da yapılan son toplantıda, CHP Genel Sekreteri Saffet Arıkan’ın bir yazısında kullandığı söylenilen “Türkata” , “Türkatası;” gibi iki ad da kendisine arz edilmiş fakat Atatürk’ün “ bir de arkadaşlar ne buyururlar, bakalım” demesi üzerine Konya Milletvekili Naim Hazım Onat Bey,”müsaade buyrulur mu paşam? diye söz istemiş, Atatürk de, “arkadaşlar lütfen hocamızı dinleyelim”, diyerek sözü Onat’a bırakmıştır.
Naim Hazım Bey, Türk Dil Kurumunda da çalışmış, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi’nde dersler vermiş profesör unvanlı bir hocadır. Türkçeyi-Osmanlıcayı çok iyi bilen, her iki alanın gramerini ve sentaks kurallarını kavramış bir şahsiyettir. Naim Bey bu konudaki düşüncelerini şöyle açıklar:
“Türkata, Türkatası, gerek yazılışta, gerek söylenişte, bana biraz tuhaf geliyor. Arkadaşlar biliyorsunuz tarihimizde bir “Atabey” sözü unvanı vardır. Anlamını da biliyorsunuz: Beyin, emirin, şehzadenin hatta hükümdarın, ilimde idarede, mürebbisi, müşaviri, hocası demek olan “ atabey” tarihe geçmiş resmi bir unvandır. Bu unvanı taşıyan çok Türk büyüğü vardır. Biz de Türk’e her alanda atalık etmiş Türklüğü kurtarmış, istiklaline kavuşturmuş olan büyük Gazimize”ATATÜRK” diyelim, bu soyadını verilim. Bu bana ve şivemize daha munis, daha uygun gibi geliyor.
Gazi, Naim Hazım Onat Bey’in açıklamasını daha uygun bulur ve ona teşekkür eder, böylece “Atatürk” soyadı huzurda bulunan dil ve bilim insanları tarafından oybirliği ile mutabık kalınmış ve Büyük Millet Meclisi Başkanlığına üç maddelik bir yasa teklifi verilerek yasallaştırılır. Cumhurresimiz Gazi Mustafa Kemal’e “ATATÜRK” soyadının verilmesi hakkındaki kanun metni şöyledir:
Madde 1. Kemal öz adlı (öz adı Kemal olan) Cumhurresimize “ATATÜRK” soyadı verilmiştir.
Madde 2. Bu kanın neşir tarihinden itibaren muteberdir.
Madde 3. Bu kanun Büyük Millet Meclisi tarafından icra olunur.
Kanun TBMM’ nin 24 Kasım 1934 tarihli toplantısında oy birliği ile kabul edilmiş ve 2587 numara tespit olunmuştur. Bu kanun, usulü gereğince, 27 Kasım 1934 tarihli Resim Gazete ile de “neşir ve ilan “edilmiştir.
17 Aralık 1934’te bir kanun daha çıkarılarak, “Atatürk” soyadının önüne ve ardına başka adlar katmak suretiyle başkalarının kullanması da yasaklandı. 20.09.2020 Hasan ŞİMŞEK
Şevket Süreyya Aydemir, Tek adam, Cilt III, s. 466
TDV İslam Ansiklopedisi, 33. Cilt, 351-352
Kaynak kişi: Ali Kutlu
ZÜBEYDE HANIMIN MEMLEKETİ
- Detaylar
- Kategori: Köşe Yazılarım
- Yayın tarihi: Perşembe, 01 Ekim 2020 21:02
- Yazar: hasan-simsek
- Gösterim: 1420
ZÜBEYDE HANIMIN MEMLEKETİ
1923 yılından 1938 yılına kadar Mustafa Kemal ATATÜRK’ün çok yakınında bulunan Atatürk ile ilgili anılarını ÇANKAYA adlı kitabında toplayan Falih Rıfkı ATAY,
“Anılarım, gördüklerim ve işittiklerimdir. Gördüklerimin hepsi benden, işittiklerimin çoğu Atatürk’ün ağzından! “ diye başladığı anılarında, Mustafa Kemal Atatürk’ün annesinden şöyle bahseder:
Zübeyde Molla Selanik’e birkaç saat uzak Sarıyer adlı bir Yörük Köyü’ndendir. Mustafa Kemal ana tarafından Yörük’tür.
Tesalya’nın fethinden sonra Anadolu’dan göçmüş, 1810’da Vodina’da Sarıgöl bucağından Selanik’e gelip yerleşmiştir. (1)
Ali Güler’İn yazdığına göre, E.B. Şapolyo’nun kız kardeşi Makbule Hanım’a “babanız nerelidir?” sorusuna karşılık: “Babam yerli olarak Selaniklidir. Kendileri Yörük sülalesindendir. Annem her zaman Yörük olmakla iftihar ederdi. Bir gün Atatürk’e Yörük nedir? diye sordum. Ağabeyim de bana ‘Yürüyen Türklerdir” dedi. Yine Şapolyo’nun Ruşen Eşref Ünayıdn’dan naklettiğine göre “Atatürk, çok kere benim atalarım Anadolu’dan Rumeli’ye gelmiş Yörük Türklerindendir derdi.”
Atatürk’ün baba soyu Konya/Karaamn’dan gelerek Manastır Vilayeti’nin Debre-i Bala Sancağı’na bağlı Kocacık’a yerleşti. Aile sonradan Selanik’e göç etti.” (2)
Mustafa Kemal Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’ın babası hakkında, Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi’yi ve dedesi Kızıl Hafız Ahmet Bey’i de tanıyan ve doksan yaşında vefat eden aydın Milletvekili Tahsin San, şu bilgileri vermiştir.” Atatürk’ün validesi Zübeyde Hanım, Sofu-zade ailesinden Feyzullah Ağa’nın kızıdır. Bunlar Selanik’te doğmuşlardır. Bu aile bundan 130 sene evvel Sarıgöl’den Selanik’e gelmişlerdir. Vodina kazasının batısında Sarıgöl on altı köyden ibaret olan bir nahiyedir. Makedonya ve Teselya’nın fethinden sonra Konya civarı ahalisinden Osmanlı Hükûmeti’nin sevk ve iskân ettirdiği Türkmenlerdendir. Son zamanlara kadar beş asır müddet içinde hayat tarzlarını, kılık kıyafetlerini değiştirmemişlerdir.” (3)
Lord Kinross, Zübeyde Hanım’ı şöyle tanımlar:
“Zübeyde Hanım, Bulgar sınırının ötesindeki Slavlar kadar sarışındı; düzgün beyaz bir teni, derin ama berrak, açık mavi gözleri vardı. Ailesi Selanik’in batısında, Arnavutluğa doğru, sert ve çıplak dağların geniş, donuk surlara gömüldüğü göller bölgesinden geliyordu. Burası Türklerin Makendonya’yı ve Teselya’yı almalarından sonra Anadolu’nun göbeğinden gelen köylülerin yerleştikleri yerdi. Bu yüzden Zübeyde Hanım, damarlarında ilk göçebe Türk kabilelerinin torunları olan ve hâlâ Toros dağlarında özgür yaşamların sürdüren sarışın Yörüklerin kanını taşıdığını düşünmekten hoşlanırdı. (4)
Atatürk’ün naaşının Etnografya Müzesi’nden Anıtkabir’e nakli sırasında, ATA’nın kabrine konulmak üzere o zaman bütün vilayetlerden toprak getirtilerek kabre konur. Bunun dışında Kıbrıs’tan, Selanik’ten ve Zübeyde Hanım’ın atalarının yaşadığı Ermenek’ten (5) de toprak gönderilir. Bu anlatımı yapan o zaman gençliği temsilen bir üniversite öğrencisi olan Emekli Anayasa Mahkemesi Başkanı Yekta Güngör Özden’dir. Bu anısını 8 Mart 2019 tarihli Gerçekler 2 başlığı adı altında SÖZCÜ gazetesindeki yazısında, yazar..Mustafa Ertaş da “Orta Torosların Yükselen Sesi “ kitabında Özden’e atıf yaparak “…güzel kumaş keseler içinde (Atatürk’ün Annesi) Zübeyde Hanım’ın memleketi olduğu söylenerek ERMENEK’ten gelen toprak ile Selanik ve Kıbrıs’tan gelen topraklar Ata’nını mezarına konuldu.(6)
Yekta Güngör Özden ile uzun müddet birlikte çalışan rahmetli Mehmet Çınarlı’nın çok yakınları ile bu konuyu konuşmakta ve derinleştirmekte yarar var kanısındayım.
Not: Çok değerli bir tarihçi olan hemşehrimiz Salih Cöhce’nin vefatını tessürle öğrenmiş bulunuyorum. Merhuma Allah’tan rahmet, ailesine, yakınlarına ve bilim çevresine başınız sağ olusun derim. Ruhu şad olsun.29.09.2020 Hasan ŞİMŞEK
Kaynakça:
(1) Falih Rıfkı, Atay,Çankaya,s.18, Doğan Kardeş Yayınları,İSTANBUL
(2) Ali Güler, Karamanlı Sarı Paşa, .66, Karaman Belediyesi Kültür Yayınları
(3) Ali Güler, y. a.g.e.s 104
(4) Lord Kinross, s.25, Sander Yayınları, İstanbul,
(5) Yekta Güngor Özden, Sözcü gazetesi 8 Mart 2019 sayısı
(6) Mustafa Ertaş, Orta Toroslardan Yükselen Ses, s.54.